Większości z nas kara pozbawienia wolności kojarzy się z koniecznością umieszczenia skazanego w więzieniu. W praktyce jednak orzeczenie przez sąd kary pozbawienia wolności nie oznacza ostatecznie, że skazany musi tę karę bezwzględnie odbywać w zakładzie karnym. W Polsce od 2007 r. istnieje możliwość odbywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w tzw. systemie dozoru elektronicznego.
1. Czym jest dozór elektroniczny (czyli. tzw. „bransoletka”) i jakie są jego rodzaje?
Dozór elektroniczny polega na kontrolowaniu przez odpowiednie organy ścigania zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy użyciu odpowiednich środków technicznych.
Środkami technicznymi służącymi do wykonywania dozoru elektronicznego są:
- centrala monitorowania,
- system teleinformatyczny, za pomocą którego przetwarzane są informacje związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kar w systemie dozoru elektronicznego,
- nadajniki,
- rejestratory stacjonarne i przenośne.
Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego przewidują trzy rodzaje dozoru elektronicznego:
- dozór stacjonarny – polega na tym, że skazany ma obowiązek przebywać w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd albo komisję penitencjarną miejscu,
- dozór mobilny – polega na kontrolowaniu bieżącego miejsca pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa,
- dozór zbliżeniowy – polega na kontrolowaniu, czy skazany zachowuje określoną minimalną odległości od osoby wskazanej przez sąd.
Karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny. Środki karne i zabezpieczające w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.
Odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego przynosi skazanemu szereg korzyści – przede wszystkim nie jest on poddany izolacji więziennej i ma możliwość utrzymywania kontaktów z bliskimi. Ponadto, gdy Sąd wyrazi zgodę, skazany może wychodzić z domu (w ściśle określonych godzinach i według wcześniej ustalonego harmonogramu), co ułatwia mu podjęcie pracy zarobkowej lub kontynuację edukacji.
2. Jak funkcjonuje system dozoru elektronicznego?
W sytuacji, gdy wobec skazanego zastosowano możliwość wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego, podlega on nadzorowi sprawowanemu przez kuratora sądowego oraz kontroli wykonywanej przy użyciu urządzeń elektronicznych.
Skazanemu na nadgarstek lub nogę zakłada się specjalny nadajnik (przypominający wyglądem zegarek), a w miejscu odbywania kary umieszcza się specjalne urządzenie monitorujące, czyli odbiornik, który odczytuje sygnał z nadajnika. W sytuacji, gdy skazany oddali się od odbiornika lub nie stawi się w miejscu odbywania kary na czas, urządzenie monitorujące natychmiast wysyła powiadomienie do Centrali Monitorowania odpowiedzialnej za kontrolę przebiegu odbywania kary. Nadto każdorazowo o takiej sytuacji jest informowany sędzia penitencjarny oraz kurator sprawujący nadzór nad wykonywaniem przez skazanego kary.
3. Jakie obowiązki ciążą na skazanym, który wykonuje karę w systemie dozoru elektronicznego?
Skazany, wobec którego wykonywany jest dozór elektroniczny, ma obowiązek:
- nieprzerwanie nosić nadajnik,
- dbać o powierzone mu środki techniczne (chronić je przed utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem),
- udostępniać podmiotowi dozorującemu powierzone środki techniczne do kontroli, naprawy lub wymiany na każde żądanie tego podmiotu,
- udzielać sądowi lub kuratorowi wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków oraz stawiać się na wezwania sędziego i kuratora.
Ponadto skazany, wobec którego wykonywany jest dozór stacjonarny, ma obowiązek:
- pozostawać we wskazanym przez sąd/komisję penitencjarną miejscu w wyznaczonym czasie,
- odbierać połączenia przychodzące do rejestratora stacjonarnego,
- umożliwiać kuratorowi wejście do mieszkania lub na nieruchomość, gdzie zainstalowano rejestrator,
- udzielać osobom upoważnionym, na ich żądanie, stosownych wyjaśnień.
4. Jakie są przesłanki do wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego?
Aby skorzystać z dobrodziejstwa wykonywania kary poza zakładem karnym, skazany musi zwrócić się do właściwego sądu penitencjarnego z wnioskiem o udzielenie zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Jeżeli skazany odbywa już karę w zakładzie karnym, wniosek ten może złożyć komisji penitencjarnej działającej w zakładzie karnym, w którym wykonuje orzeczenie sądu. Z wnioskiem może wystąpić – oprócz skazanego – również jego obrońca, prokurator, dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy.
Sąd może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:
- wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy,
- przestępstwo, na podstawie którego nastąpiło skazanie, nie zostało dokonane w warunkach recydywy wielokrotnej ani w warunkach określonych w art. 64a K.K., jak również nie jest to przestępstwo, z którego skazany uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełniał je, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa,
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu i osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym złożyły stosowne oświadczenie obejmujące zgodę na wykonywanie przez skazanego kary w tym miejscu oraz umożliwienie przeprowadzenia czynności kontrolnych w tym miejscu,
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne (kara może być wykonywana w systemie dozoru elektronicznego jedynie wówczas, gdy pozwalają na to warunki techniczne obejmujące w szczególności liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi),
- jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary.
Komisja penitencjarna może natomiast udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy, skazany rozpoczął jej wykonywanie i prezentuje odpowiednią postawę w toku jej odbywania.
Aby uzyskać zgodę na odbywanie kary poza zakładem karnym, trzeba również odpowiednio uargumentować swój wniosek. W tym celu warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Nasza Kancelaria ma doświadczenie w tego typu sprawach, więc jeśli szukasz pomocy w napisaniu wniosku, reprezentacji w sprawie lub po prostu chcesz uzyskać poradę prawną na temat możliwości odbycia kary w systemie dozoru elektronicznego, zapraszamy do kontaktu.
