Większość z nas nie wyobraża sobie Świąt Bożego Narodzenia bez prezentów pod choinką. Często na wiele tygodni przed Świętami szukamy idealnego podarunku, który wręczymy bliskiej osobie. Niestety zdarza się, że prezent świąteczny nie przypadnie do gustu osobie obdarowanej. Czy w takiej sytuacji możemy zwrócić nietrafiony prezent?
Wszystko zależy od tego, w jaki sposób dokonaliśmy zakupu – czy kupiliśmy produkt w sklepie stacjonarnym, czy też zawarliśmy umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. W przypadku, gdy rzecz zakupiona została w sklepie stacjonarnym, sprzedawca nie ma obowiązku przyjmowania takiego zwrotu. Jeżeli zakupiona rzecz nie jest wadliwa, możliwość zwrotu zależy tak naprawdę od dobrej woli sprzedawcy. Nie wiążą go w takiej sytuacji przepisy o odstąpieniu od umowy zawarte w ustawie o prawach konsumenta. Coraz częściej jednak zdarza się, że sprzedawcy sami oferują konsumentom możliwość zwrotu bez podawania przyczyny w ustalonym przez siebie terminie. Warto w związku z tym przed dokonaniem zakupu w sklepie stacjonarnym zorientować się, jakie są wewnętrzne regulacje danego sprzedawcy i jaki mamy czas na ewentualny zwrot towaru.
Inaczej wyglądają uprawnienia konsumenta w przypadku dokonania zakupu na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Chodzi o te sytuacje, gdy produkt zakupiony został bez jednoczesnej fizycznej obecności sprzedawcy i kupującego (np. przez internet lub telefon) lub gdy do zakupu doszło w miejscu innym niż miejsce wykonywania działalności przez sprzedawcę (np. akwizycja, pokazy). Wówczas konsument zawierający umowę z przedsiębiorcą ma prawo do odstąpienia od tej umowy bez podawania jakiejkolwiek przyczyny. W przypadku umowy sprzedaży na realizację tego uprawnienia kupujący ma 14 dni licząc od dnia doręczenia rzeczy konsumentowi. Termin ten może jednak być dłuższy – jeśli konsument nie został poinformowany o prawie do odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia, w którym upłynąłby termin 14-dniowy. Termin ten może ulec wydłużeniu także na mocy decyzji sprzedawcy – wiele sklepów internetowych oferuje swoim klientom możliwość dokonania zwrotu produktu nawet do 30 dni po jego dostarczeniu.
Odstąpienie od umowy dochodzi do skutku poprzez złożenie przez konsumenta oświadczenia, przy czym jego forma jest w zasadzie dowolna – może być to pismo wysłane za pośrednictwem poczty, ale także mailowo lub poprzez formularz udostępniony przez sprzedawcę. Konsument nie musi od razu zwracać danego produktu – przepisy przewidują, że ma na to również 14 dni, ale licząc od dnia złożenia przez niego oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
Podkreślić trzeba, że prawo odstąpienia od umowy ma na celu umożliwienie konsumentowi zbadania rzeczy oraz ewentualną zmianę decyzji co do zakupu – oznacza to, że konsument nie powinien korzystać z rzeczy w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, gdyż wówczas ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie jej wartości.
Jakie koszty ponosi konsument w razie odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa? Sprzedawca w terminie 14 dni od odstąpienia zobowiązany jest zwrócić wszystkie dokonane przez konsumenta płatności, w tym koszty dostarczenia mu danej rzeczy w wysokości najtańszego zwykłego sposobu dostarczenia rzeczy, natomiast konsument ponosi jedynie koszt przesyłki zwrotnej do sprzedawcy – chyba że sprzedawca zgodził się ponieść te koszty lub nie poinformował konsumenta o konieczności ich poniesienia. Dla przykładu, jeśli kupiliśmy buty za 200 zł, za przesyłkę zapłaciliśmy 10 zł, a zwrot w związku z odstąpieniem kosztował nas 15 zł, sprzedawca zobowiązany jest zwrócić 210 zł – bez kosztów ponownego dostarczenia rzeczy do jego siedziby.
Należy pamiętać, że konsument nie zawsze ma prawo do odstąpienia od umowy. W kontekście prezentów świąteczny zwrócić należy uwagę na dwa wyłączenia:
– gdy przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb,
– gdy przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
Odstąpienie od umowy nie będzie zatem przysługiwało w sytuacji, gdy zakupiony został zindywidualizowany prezent, np. koszulka ze zdjęciem, biżuteria według własnego projektu czy kubek z grawerem, ale także wtedy, gdy kupimy album muzyczny, grę lub film, a foliowe opakowanie płyty zostanie już rozerwane.
Termin „odstąpienia od umowy” pojawia się także w przypadku reklamacji z powodu wady rzeczy. Należy jednak odróżnić te dwie instytucje – omawiane uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa przysługuje zawsze wtedy, gdy w tym właśnie trybie została zawarta umowa sprzedaży pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Zwracana rzecz nie musi być wadliwa, aby możliwy był jej zwrot. Zasadniczymi przesłankami 14-dniowego prawa odstąpienia są jedynie status konsumenta po stronie kupującego oraz wskazany powyżej tryb zawarcia umowy.
