Dochodzenie wierzytelności niekoniecznie musi odbywać się w tradycyjnej, pisemnej formie. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje, że roszczeń pieniężnych dochodzić można również w elektronicznym postępowaniu upominawczym, czyli przed tzw. e-Sądem. Dziś opiszemy, na czym polega i jak przebiega EPU oraz czym różni się ono od zwyczajnego postępowania.
Elektroniczne postępowanie upominawcze to postępowanie, które prowadzone jest przez jeden sąd w Polsce – jest to Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny. Jest on właściwy dla wszystkich roszczeń rozpatrywanych w tym postępowaniu, dlatego kierowane są do niego sprawy z całej Polski. Podstawową cechą tego postępowania jest to, że odbywa się ono elektronicznie – cała komunikacja pomiędzy powodem a sądem przebiega online, za pośrednictwem strony www.e-sad.gov.pl. Aby złożyć pozew w EPU, wystarczy mieć dostęp do Internetu oraz założyć na wskazanej stronie swoje konto.
W elektronicznym postępowaniu upominawczym powód dochodzić może jedynie świadczeń pieniężnych, a nakaz zapłaty w tym postępowaniu może zostać wydany tylko wtedy, gdy adres pozwanego do doręczeń znajduje się w Polsce. Podobnie jak w przypadku klasycznego postępowania upominawczego, nakaz zapłaty w EPU nie zostanie wydany, jeśli roszczenie jest oczywiście bezzasadne, twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość albo zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego. Co istotne, w postępowaniu tym można dochodzić tylko roszczeń, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu. Pozew w tym trybie składa się na formularzu elektronicznym, co w znaczny sposób ułatwia postępowanie. Co więcej, powód jedynie wskazuje w pozwie dowody na poparcie swoich twierdzeń, ale nie załącza ich nawet do pozwu. W EPU powód obowiązany jest jednak podać numer PESEL lub NIP pozwanego będącego osobą fizyczną – albo numer KRS, gdy pozwany jest osobą prawną. Wymóg ten związany jest z koniecznością identyfikacji pozwanego i zapobieżeniu sytuacji, w której nakaz zapłaty zostanie wydany przeciwko niewłaściwej osobie ze względu na zbieżność nazw lub nazwisk. W przypadku uznania przez e-Sąd, że powództwo jest zasadne, wydawany jest nakaz zapłaty, w którym pozwanemu nakazuje się, by w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia.
Jakie są korzyści wynikające ze skorzystania przez powoda z tego trybu? Już na pierwszy rzut oka widać, że postępowanie elektroniczne jest znacznie prostsze niż tradycyjne – aby wszcząć postępowanie, wystarczy bowiem założyć konto na stronie e-Sądu i wypełnić prosty formularz, nawet bez konieczności załączania jakichkolwiek dowodów. Postępowanie to przebiega też zwykle szybciej niż postępowanie przed zwyczajnym sądem. Kolejną zaletą tego trybu są także niskie opłaty sądowe. Wynoszą one ¼ standardowej opłaty od pozwu. EPU ma jeszcze jedną, bardzo istotną zaletę – w tym trybie sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności uprawniającą do egzekucji wierzytelności. Powód nie musi kierować do sądu dodatkowego wniosku – postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności widoczne jest w systemie.
Wydawałoby się, że skorzystanie z EPU przynosi powodowi same korzyści, ale postępowanie to ma jedną poważną wadę – bardzo łatwo jest podważyć wydany w tym trybie nakaz zapłaty. Wystarczy, że pozwany złoży w terminie sprzeciw, w którym nie musi nawet uzasadniać swojego stanowiska ani wskazywać jakichkolwiek dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Wraz ze skutecznym wniesieniem sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc w zaskarżonej części, a sąd umarza postępowanie w tym zakresie. Jest to stosunkowo nowa regulacja – do lutego 2020 r. w razie wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty tracił moc, a sprawa przekazywana była do sądu właściwości ogólnej, czyli sądu właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby pozwanego. Obecnie skuteczne wniesienie sprzeciwu kończy postępowanie, a każda ze stron ponosi koszty procesu związane ze swym udziałem w sprawie. Jeśli jednak powód w terminie 3 miesięcy wniesie przeciwko pozwanemu w tej samej sprawie pozew w tradycyjny sposób skutki prawne, które ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa (np. przerwanie biegu przedawnienia roszczenia) następują z dniem wniesienia pozwu w EPU. Co więcej, w takiej sytuacji sąd na żądanie stron uwzględni koszty poniesione przez strony w tym postępowaniu.
