Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice i dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów – i to niezależnie od władzy rodzicielskiej. Ustalenie sposobu kontaktów rodzica z dzieckiem może wynikać z treści wyroku rozwodowego, postanowienia w trybie zabezpieczenia postępowania o rozwód czy też postanowienia zapadłego na skutek wniosku rodzica o ustalenie tych kontaktów. Rodzice mogą również zawrzeć w tym przedmiocie ugodę. Orzeczenie dotyczące kontaktów wiąże oczywiście obie strony – rodzic, u którego dziecko na stałe przebywa jest zobowiązany do umożliwiania drugiemu rodzicowi odbywania kontaktów z dzieckiem, zaś rodzic, który ma ustalone kontakty z dzieckiem, musi przestrzegać ich harmonogramu.
Często pojawia się jednak problem w realizacji orzeczenia o kontaktach, gdy już po wydaniu postanowienia lub zawarciu ugody okazuje się, że jeden z rodziców nie zamierza respektować ustalonego sposobu kontaktów z dzieckiem. Sytuacja taka ma miejsce na przykład wtedy, gdy matka nie wydaje dziecka ojcu na kontakty w terminie ustalonym w orzeczeniu lub uniemożliwia kontakt telefoniczny, do którego ojciec miał prawo na mocy postanowienia sądu. Stan faktyczny może też wyglądać odmiennie: matka dziecka prawidłowo wydaje dziecko na kontakty, lecz to ojciec nie przywozi dziecka do domu w wyznaczonym czasie. W praktyce najczęściej jednak mają miejsce sytuacje, w których to rodzic sprawujący stałą pieczę nad dzieckiem utrudnia albo wręcz uniemożliwia drugiemu rodzicowi kontaktowanie się z dzieckiem. Co zatem można zrobić w sytuacji, gdy drugi rodzic utrudnia kontakty z dzieckiem?
Na szczęście istnieje możliwość rozwiązania tego problemu i zdyscyplinowania rodzica niestosującego się do postanowienia sądu. Od stosunkowo niedawna funkcjonuje w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego rozwiązanie w razie nierealizowania przez jednego z rodziców postanowienia dotyczącego kontaktów – wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty. W takim przypadku rodzic uprawniony do kontaktów może zwrócić się do sądu z wnioskiem o nakazanie zapłaty na swoją rzecz określonej sumy pieniężnej przez rodzica, który uchyla się od wykonywania ugody – i to za każdy pojedynczy przypadek nierealizowania postanowienia o kontaktach. Wnioskodawca powinien wykazać, że rodzic sprawujący stałą pieczę nad dzieckiem wykonuje obowiązki wynikające z postanowienia sądu niewłaściwie lub nie wykonuje ich wcale, co zwykle sprowadza się do ograniczania lub uniemożliwiania kontaktów z dzieckiem. Sąd, w razie stwierdzenia, że rzeczywiście dochodzi do naruszeń po stronie jednego z rodziców, wyda postanowienie, w którym zagrozi temu rodzicowi nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz wnioskodawcy za każdy przypadek naruszenia obowiązku wynikającego z orzeczenia o kontaktach. Ustalając sumę pieniężną, sąd weźmie pod uwagę sytuację majątkową osoby, która jest zobowiązana do jej uiszczania.
Jeżeli po stronie jednego z rodziców, mimo wydania przez sąd postanowienia o zagrożeniu nakazaniem zapłaty, nadal dochodzi do naruszania orzeczenia o kontaktach, wówczas rodzic uprawniony do kontaktów może wnieść do sądu kolejny wniosek – tym razem już o nakazanie zapłaty ustalonej przez sąd kwoty pieniężnej pomnożonej razy liczbę naruszeń, których dopuścił się rodzic. Warto zaznaczyć, że po uprawomocnieniu się postanowienia o nakazaniu zapłaty postanowienie to jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności, co oznacza, że uprawniony rodzic może na jego podstawie od razu wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko drugiemu rodzicowi.
Rozwiązanie to może być środkiem dyscyplinującym i skłaniającym do realizacji orzeczenia o kontaktach przez osobę zobowiązaną, zwłaszcza że dalsze nieprzestrzeganie ustaleń dotyczących kontaktów prowadzi do konkretnych dolegliwości o charakterze finansowym. Dzięki temu instytucja ta może zapewnić skuteczną realizację prawa rodzica do kontaktu z dzieckiem.
