W jednym z poprzednich wpisów opisywaliśmy procedurę zakładania stowarzyszeń. Dziś zajmiemy się tematem fundacji. Podobnie jak w przypadku stowarzyszeń ta forma prawna może być przydatna, jeśli masz głowę pełną pomysłów, rozpiera Cię energia do działania i chcesz zaangażować się w budowanie społeczeństwa obywatelskiego, realizując przy tym ważne społecznie cele, które są Ci bliskie.
Fundacje to organizacje pozarządowe ustanawiane dla pewnych użytecznych społecznie lub gospodarczo celów, które nie mogą godzić w podstawowe interesy Rzeczypospolitej. Możemy powołać fundację w celach takich jak ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami i wiele innych, byleby tylko spełniały kryteria użyteczności i zgodności z interesami Rzeczypospolitej. Nasze prawo do tworzenia fundacji chroni Konstytucja. W jej art. 12 wskazano, że Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji, natomiast art. 58 podkreśla, że każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się. Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie stowarzyszeń jest ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.
Kto może założyć Fundację?
Prawo powoływania fundacji przysługuje zarówno osobom fizycznym jak i osobom prawnym. Zatem fundatorem fundacji może być np. stowarzyszenie. Nie ma również przeszkód, by fundatorów było więcej, w tym osoby fizyczne i prawne, np. stowarzyszenie i dwie osoby fizyczne. Ustanowić fundację mogą zarówno obywatele polscy, jak i obcokrajowcy, niezależnie od miejsca zamieszkania. Jedynym ograniczeniem jest tu wymóg, by siedziba fundacji znajdowała się w Polsce.
Warto pamiętać, że fundacje w przeciwieństwie do stowarzyszeń nie mają członków. W nauce prawa rozróżnia się te dwie formy organizacji społecznych wskazując, że fundacje mają niekorporacyjny charakter, których substrat stanowi majątek, podczas gdy stowarzyszenia opierają się na substracie osobowym. Dlatego też dla założenia fundacji nie potrzebujemy większej grupy osób, teoretycznie możemy wszystko zrobić sami, wystarczy, że posiadamy wolne środki majątkowe, które możemy zainwestować w powołanie organizacji i które będą stanowiły fundusz założycielski. Ustalenie takiego funduszu stanowi pierwszą czynność, którą musi wykonać fundator. Najczęściej w jego ramach przeznacza się na działalność fundacji pieniądze, ale równie dobrze mogą to być papiery wartościowe, a także oddane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości.
W jakiej formie można powołać fundację?
Skoro mamy już pomysł na powołanie fundacji i zabezpieczone środki na rozpoczęcie jej działalności, nie pozostaje nic innego jak zainicjować proces jej zakładania. Pierwszą czynnością w ramach całej procedury jest ustanowienie aktu fundacyjnego, czyli oświadczenia woli fundatora o ustanowieniu fundacji. Co ważne akt fundacyjny musi mieć formę aktu notarialnego, a więc wymaga wizyty u notariusza. Wyjątkiem jest tu fundacja ustanowiona w testamencie, dla której forma notarialna nie jest potrzebna. W takim akcie fundacyjnym fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację, czyli wspominany wcześniej fundusz założycielski.
Po wizycie u notariusza i ustanowieniu aktu fundacyjnego musimy napisać statut, który stanowi swoistą konstytucją naszej organizacji.
Jak napisać statut fundacji?
Co powinno znaleźć się w takim statucie? Ustawa wskazuje, że musi on zawierać w szczególności:
- nazwę,
- siedzibę,
- majątek,
- cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji,
- skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków.
Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.
Szczegółowe uregulowanie tych (oraz innych fakultatywnych) kwestii pozostawione zostało fundatorowi (lub fundatorom, jeśli jest ich więcej niż jedna osoba). Fundator może również zlecić innemu podmiotowi napisanie statutu. Nie ma jednego idealnego wzoru statutu, każda organizacja posiada bowiem swoją specyfikę i założenia, do których należy dopasować odpowiednią treść tego dokumentu. Można oczywiście skorzystać z szeroko dostępnych przykładowych wzorów, jeśli jednak nie czujesz się na siłach w samodzielnym tworzeniu statutu lub chciałbyś mieć statut uszyty na miarę potrzeb swojej organizacji, to warto skorzystać na tym etapie z pomocy prawników mających doświadczenie w NGO. Często zdarza się bowiem, że dopiero w trakcie działalności fundacji zaczynają wychodzić na jaw różne niedoskonałości statutowych zapisów, które komplikują nam życie, a nawet potrafią generować konflikty i paraliżować organizację.
Rejestracja fundacji w KRS
Po podpisaniu aktu notarialnego zawierającego akt fundacyjny oraz napisaniu statutu fundator musi powołać pierwszy zarząd fundacji. Jeśli w statucie przewidzieliśmy obok zarządu także radę fundacji, to również jej członków trzeba wskazać. W tym miejscu warto podkreślić, że tylko od nas zależy, jak widzimy rolę fundatora już po powołaniu fundacji. Możemy zakończyć swój aktywny udział, powołując zarząd i przekazując innym zadanie realizowania celów powołanej przez nas fundacji, ale możemy również aktywnie włączyć się w jej działalność. Nie ma przeszkód do tego, by fundator powołał samego siebie do zarządu albo rady fundacji. Możemy również ustalić w statucie, że to fundator każdorazowo powołuje i odwołuje członków organów fundacji, sprawując kontrolę nad ich działalnością.
Po podjęciu niezbędnych uchwał w sprawie powołania członków zarządu i rady fundacji został nam najtrudniejszy etap, który zazwyczaj przysparza najwięcej problemów twórcom organizacji, czyli rejestracja w KRS. Wynika to z tego, że procedura rejestracji jest mocno sformalizowana, wnioski składa się na formularzach, które trzeba bardzo dokładnie i precyzyjnie wypełnić, najdrobniejszy błąd kosztuje nas bowiem wezwanie do uzupełnienia braków albo zwrot wniosku. Dlatego jeśli nie macie żadnego doświadczenia z postępowaniami rejestrowymi, to zdecydowanie warto zwrócić się o pomoc prawną w przygotowaniu wniosku – pozwoli to oszczędzić sporo czasu i nerwów.
Chcąc zarejestrować fundację w KRS, musimy złożyć wniosek składający się z następujących formularzy:
– KRS-W20 – formularz podstawowy, wskazuje się w nim dane stowarzyszenia,
– KRS-WK – na nim zgłaszamy osoby wchodzące w skład zarządu oraz wchodzące w skład rady fundacji (liczba formularzy zależy od liczby członków organów, na jednym można zgłosić maksymalnie dwóch członków organu),
KRS-WM – służy do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej, co skutkuje wpisaniem fundacji do rejestru przedsiębiorców; składamy go tylko wtedy, gdy organizacja ma prowadzić działalność gospodarczą,
Wszystkie formularze muszą być podpisane przez fundatora lub członków zarządu zgodnie z ustaloną w statucie zasadą reprezentacji.
Jakie dokumenty dołączyć do wniosku o rejestrację fundacji?
Do wniosku złożonego na urzędowych formularzach dołączamy dokumenty, które powstały w wyniku zebrania założycielskiego, tj.:
– akt fundacyjny,
– statut fundacji podpisany przez fundatora,
– uchwały w sprawie powołania władz fundacji.
Ponadto konieczne będzie również załączenie oświadczeń członków zarządu o ich adresach do doręczeń, a także oświadczenie wskazujące właściwego ministra nadzoru (jeżeli nie zawarliśmy go w akcie fundacyjnym). Dodatkowo, musimy mieć zgody osób powołanych do władz fundacji (z wyjątkiem tych, które podpisują się pod wnioskiem o rejestrację fundacji).
Opłata za rejestrację w KRS wynosi 250 zł w przypadku fundacji bez działalności gospodarczej oraz 600 zł, jeśli zakładamy fundację z działalnością gospodarczą.
Należy pamiętać, że wszystkie formularze i dokumenty składane są w jednym egzemplarzu, z wyjątkiem statutu, który musimy załączyć w trzech egzemplarzach, gdyż jeden zostaje w sądzie, a dwa trafiają do organów nadzoru (właściwego ministra oraz starosty lub prezydenta miasta).
Wniosek złożony i co dalej?
Pozostaje czekać na informację zwrotną z sądu. Sąd zbada nasz statut i złożone dokumenty. Jeśli wszystko będzie w porządku, wyda postanowienie o wpisie naszej fundacji do rejestru. Po dokonaniu takiego wpisu fundacja uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność.
Mamy nadzieję, że artykuł będzie pomocny dla wszystkich tych, którzy planują założyć fundację. Jeśli masz dodatkowe pytania lub chciałbyś skorzystać z pomocy prawnej na którymkolwiek etapie tworzenia fundacji, zapraszamy do kontaktu.
