Kiedy policja może zatrzymać prawo jazdy?

Głośnym ostatnio tematem w mediach stał się projekt zaostrzenia mandatów za wykroczenia drogowe. Dziś zajmiemy się powiązanym zagadnieniem, a mianowicie analizą sytuacji, w których policja może nam zatrzymać prawo jazdy. Chyba każdy z kierowców wie, że taka sankcja grozi za przekroczenie prędkości o 50 km na godzinę w terenie zabudowanym. Warto jednak pamiętać, że nie jest to jedyny przypadek, w którym można utracić dokument uprawniający do kierowania pojazdami. Katalog sytuacji, w których policja może zatrzymać nam prawo jazdy, został wskazany w art. 135 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Można je podzielić na takie, w których dokument obowiązkowo musi zostać zabrany oraz takie, w których decyzja należy do policjanta. Do tych pierwszych zalicza się m.in.:

– uzasadnione podejrzenie, że kierujący pojazdem znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu,

– upływ terminu ważności prawa jazdy,

– przekroczenie przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego w okresie 5 lat od wydania skierowania na kurs reedukacyjny lub przekroczenie przez kierującego pojazdem w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy liczby 20 punktów (a także w przypadku popełnienia przestępstwa drogowego lub trzech spośród wymienionych w ustawie wykroczeń w okresie 2 lat od uzyskania prawa jazdy),

– kierowanie pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym,

– przewożenie osób w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) lub wynikającą z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji.

I inne wymienione w przepisie, takie jak np. niestosowanie blokady alkoholowej.

Natomiast fakultatywnie prawo jazdy może być zatrzymane w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów. I tę sytuację dzisiaj przeanalizujemy, gdyż jest to całkiem powszechny przypadek, w którym dochodzi do utraty prawa jazdy, a często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że policja może nam je zatrzymać nawet za wydawałoby się niegroźną kolizję drogową.

Aby dowiedzieć się, kiedy dochodzi do sytuacji, w której policjant może nam zatrzymać prawo jazdy, musimy ustalić, co kryje się pod pojęciem „przestępstwa lub wykroczenia drogowego, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów?” W tym celu należy zajrzeć do Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń. Zacznijmy od tego pierwszego. W Kodeksie karnym mamy zebrane różne przestępstwa, w tym te drogowe, których popełnienie grozi właśnie orzeczeniem zakazu prowadzenia pojazdów. I podobnie jak w przypadku zatrzymania prawa jazdy przez policję, również tu ustawodawca rozróżnił sytuacje, w których zakaz prowadzenia pojazdów musi być przez sąd orzeczony obowiązkowo od tych, w których jest to fakultatywne i zależy od oceny sędziego. Ta druga sytuacja ma miejsce, gdy dojdzie do skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, a z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Jest to zatem przesłanka ocenna. Natomiast obowiązkowo sąd musi orzec zakaz prowadzenia pojazdów w sytuacjach takich jak: prowadzenie pojazdu wbrew decyzji o cofnięciu uprawnień, ucieczka przez policją czy przede wszystkim kierowanie w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegnięcie z miejsca zdarzenia, a także w sytuacji gdy złamiemy wcześniej nałożony zakaz. Warto tu rozróżnić stan nietrzeźwości (przekraczający 0,5 promila) od stanu po spożyciu alkoholu (przekraczający 0,2 promila) – ten pierwszy wiąże się z obowiązkowym zakazem prowadzenia pojazdów, a ten drugi zostawia sądowi możliwość decyzji w tym zakresie.

Wyżej wymienione to oczywiście bardziej drastyczne sytuacje, warto jednak zajrzeć również do wspomnianego już Kodeksu wykroczeń. Znajdziemy tu bowiem przykłady dość powszechnych sytuacji, w których przez niezachowanie należytej ostrożności możemy stracić prawo jazdy. Przede wszystkim mowa tu o art. 86 Kodeksu wykroczeń, w którym wskazano, że zakaz prowadzenia pojazdów może zostać orzeczony wobec osoby, która  na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Jak nietrudno się domyślić, znów mamy tu bardzo nieostrą przesłankę i w efekcie to policja ocenia czy należy nam zatrzymać prawo jazdy czy też nie (co potem weryfikuje sąd). Wystarczy zatem, że np. nie ustąpimy pierwszeństwa i spowodujemy stłuczkę (nawet jeśli nikomu nic się nie stanie), a już możemy stracić na jakiś czas prawo jazdy. O tym, jak wygląda procedura zatrzymania prawa jazdy w takiej sytuacji oraz w jaki sposób możemy walczyć o jego odzyskanie w kolejnym wpisie.