Kiedy sąd może orzec rozwód?

       Procesy o rozwód stanowią coraz większy ułamek spraw rozstrzyganych w sądach – statystycznie rozwodem kończy się co trzecie małżeństwo. Rozwód to nie tylko formalne zakończenie nieudanego małżeństwa, ale też prawne uregulowanie innych kwestii takich jak alimenty czy władza rodzicielska. Sprawy o rozwód uznawane są przy tym za jedne z najtrudniejszych procesów. Wynika to z wielu względów – są wyczerpujące emocjonalnie dla stron oraz ich najbliższego otoczenia, postępowanie często jest długotrwałe, a ponadto treść rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym wywiera ogromny wpływ na dalsze życie byłych już małżonków nawet wiele lat po wydaniu wyroku.

       W cyklu krótkich wpisów przybliżę Państwu to, co koniecznie należy wiedzieć przed złożeniem pozwu o rozwód, czyli kiedy sąd orzeknie rozwód, a kiedy oddali powództwo, jakie kwestie reguluje wyrok rozwodowy, jak wygląda rozprawa rozwodowa oraz dlaczego tak istotne jest prawidłowe poprowadzenie procesu o rozwód.

        Zapewne każda osoba zawierająca związek małżeński zakłada, że małżeństwo będzie trwało na dobre i na złe, aż do śmierci. Niestety, w życiu czasami bywa inaczej. Wraz z niespodziewanymi problemami i sporami więzi dotychczas istniejące pomiędzy małżonkami mogą stopniowo się rozpadać lub relacja staje się toksyczna. W takiej sytuacji możemy mieć do czynienia z trwałym i zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego uzasadniającym orzeczenie rozwodu.

        Przed wniesieniem pozwu o rozwód należy pamiętać, że sąd może orzec rozwód tylko w sytuacji, gdy między małżonkami nastąpi trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jak należy rozumieć zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego? Przesłanka ta jest spełniona, gdy pomiędzy małżonkami ustały więzi fizyczne, duchowe i gospodarcze:

więź fizyczna – oznacza istnienie stosunków cielesnych pomiędzy małżonkami, przy czym – co ciekawe – nawet sporadyczne stosunki fizyczne w czasie trwania procesu o rozwod skutkują brakiem możliwości orzeczenia rozwodu. Niemniej jednak należy pamiętać, że nie każdy zanik stosunków fizycznych stanowi objaw rozkładu pożycia – może on bowiem wynikać z przyczyn niezależnych od małżonków, takich jak rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu czy długotrwałym wyjazdem służbowym.

więź duchowa – oznacza charakterystyczne dla małżeństwa uczucie miłości, które – co warto zaznaczyć – musi mieć charakter dwukierunkowy. Jeżeli jeden z małżonków twierdzi, że nadal kocha drugiego, ale drugi zdecydowanie nie odwzajemnia tego uczucia, to i tak mamy do czynienia z wygaśnięciem więzi duchowej. Brak wspólnoty duchowej zawsze będzie objawem rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami.

więź gospodarcza – oznacza prowadzenie przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego, na co składa się m.in. wspólne zarządzanie dochodami czy zakup produktów do domu. Również w tym przypadku ustanie więzi nie jest automatycznie objawem rozkładu pożycia – często zdarza się bowiem, że małżonkowie nie gospodarują wspólnie z przyczyn niezależnych od nich lub wskutek ich wspólnych ustaleń – np. gdy pracują w różnych odległych od siebie miejscowościach. Warto też zaznaczyć, że czasami nawet rozwodzący się małżonkowie mimo rozkładu pożycia nadal – zwykle z przymusu ekonomicznego – zamieszkują pod wspólnym dachem i zostają zachowane pewne elementy więzi gospodarczej – mimo to nie przeszkadza to w przyjęciu, że nastąpił rozkład pożycia małżeńskiego.

        Zachowanie choć jednej ze wskazanych więzi uniemożliwia orzeczenie rozwodu. Co ważne, istnienie więzi ma miejsce tylko w przypadku dobrowolnego współdziałanie obu stron. Nie można mówić o więziach w przypadku, gdy określony rodzaj stosunków pomiędzy małżonkami wynika wyłącznie z zastosowania zastraszenia, przymusu fizycznego czy ekonomicznego.

        Co natomiast oznacza „trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego”? Trwałość rozkładu pożycia to brak pozytywnej prognozy co do utrzymania małżeństwa, czyli brak realnych szans na to, że małżonkowie postanowią podjąć na nowo wspólne pożycie. Rozkład pożycia ma charakter trwały m.in. wtedy, gdy upłynęło już wiele lat od ustania jakichkolwiek więzi pomiędzy małżonkami lub gdy małżonkowie pozostają w nowych związkach – zwłaszcza gdy ze związków tych narodziły się już dzieci. Co istotne, kwestia trwałości jest jednym z czynników odróżniających rozwód od separacji małżonków – w przypadku separacji przesłanką jej orzeczenia jest tylko zupełność rozkładu pożycia, bez cechy trwałości tego rozkładu.

        Trwałość oraz zupełność rozkładu pożycia stanowią pozytywne przesłanki orzeczenia rozwodu, jednakże w toku postępowania o rozwód sąd bada również, czy w danej sprawie nie wystąpiły przesłanki uniemożliwiające orzeczenie rozwodu – nawet pomimo wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. O negatywnych przesłankach orzeczenia rozwodu w kolejnym wpisie.