W poprzednim wpisie omówione zostały pozytywne przesłanki orzeczenia rozwodu, czyli trwałość i zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego. Zaznaczyć jednak trzeba, że sąd może orzec rozwód tylko w przypadku, gdy wystąpią wskazane przesłanki przy jednoczesnym braku negatywnych przesłanek orzeczenia rozwodu. W jakich sytuacjach sąd może odmówić udzielenia rozwodu, nawet pomimo wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje trzy negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu:
– gdy wskutek orzeczenia rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci stron – sąd oceniając, czy mamy do czynienia z tą przesłanką, porównuje stan, w jakim znalazłoby się dziecko w razie dalszego trwania małżeństwa ze stanem, który może wystąpić w razie orzeczenia rozwodu. W orzecznictwie przyjmuje się, że negatywny wpływ na dziecko ma nie tyle sam rozwód, co rozkład pożycia pomiędzy rodzicami – dlatego też sądy nierzadko uznają, że zakończenie sprawy o rozwód i ustabilizowanie sytuacji pomiędzy stronami może być nawet korzystniejsze dla dziecka niż pozór dalszego wspólnego pożycia małżonków.
– gdy orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – sytuacja taka może mieć miejsce na przykład w razie ciężkiej choroby pełnoletniego dziecka stron czy śmiertelnej choroby małżonka. Co ciekawe, nie każda nieuleczalna choroba małżonka uniemożliwia orzeczenie rozwodu – jeżeli małżonek choruje z powodu swojego uzależnienia, którego nigdy nie chciał leczyć, nie ma przeszkód do orzeczenia rozwodu.
– gdy rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia – chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zasadniczo sąd oddali powództwo o rozwód, gdy żąda go małżonek ponoszący wyłączną winę w rozkładzie pożycia – chyba że drugi małżonek zgadza się na orzeczenie rozwodu. Brak zgody nie oznacza jednak automatycznie, że rozwód nie może być orzeczony – małżonek winny żądający rozwodu może bowiem podnosić, że odmowa wyrażenia zgody na rozwód przez drugiego małżonka jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Z taką sytuacją mamy do czynienia m.in. wtedy, gdy odmowa wyrażenia zgody na rozwód wynika z niskich pobudek, np. dalszą chęcią mieszkania we wspólnym domu lub działaniem na złość drugiemu małżonkowi. Sprzeczność odmowy wyrażenia zgody na rozwód z zasadami współżycia społecznego ma miejsce także wtedy, gdy drugi małżonek pozostaje w nowym związku, z którego narodziło się już dziecko – w orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że dobro dziecka pozamałżeńskiego niczym nie różni się od dobra dziecka pochodzącego z małżeństwa, dlatego odmowa wyrażenia zgody na rozwód może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego właśnie przez wzgląd na małoletnie dziecko.
Warto poruszyć w tym miejscu jeszcze jedną kwestię – często słyszy się bowiem historie o tym, że jeden z małżonków planuje wnieść pozew o rozwód, a drugi oświadcza, że nie da mu rozwodu. Czy sprzeciw drugiego małżonka uniemożliwia orzeczenie rozwodu? Co do zasady nie – jeżeli małżonek wnosi o orzeczenie rozwodu, a przy tym doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia i jednocześnie nie zachodzi żadna negatywna przesłanka orzeczenia rozwodu, to sąd – niezależnie od woli drugiego małżonka – rozwiąże małżeństwo w drodze rozwodu. Sam brak zgody małżonka uzasadnia oddalenie powództwa o rozwód tylko w przypadku opisanym powyżej – gdy rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a przy tym brak zgody nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Jak w takim razie może się bronić małżonek pozwany, który nie chce rozwiązania małżeństwa? W takiej sytuacji może on wskazywać, że nie doszło do takiego zerwania więzi, które uzasadniałoby rozwód albo że zerwanie więzi małżeńskich nie ma charakteru trwałego. Małżonek może również powoływać się na jedną z powyższych negatywnych przesłanek orzeczenia rozwodu.
W dzisiejszym wpisie pojawiła się kwestia winy rozkładu pożycia – małżonek wyłącznie winny zasadniczo potrzebuje zgody drugiego małżonka na orzeczenie rozwodu. Czym jest wina w rozkładzie pożycia i kiedy sąd może zaniechać orzekania o winie? W jakiej sytuacji sąd może uznać, że jeden z małżonków ponosi wyłączną winę rozkładu pożycia i co to oznacza w praktyce? Odpowiedzi na powyższe pytania w kolejnym wpisie.
