Każdemu z nas w życiu przytrafiło się, że kupiliśmy produkt, który okazał się wadliwy bądź zepsuł się po pewnym czasie. Wydaliśmy pieniądze, a rzecz nie spełniała pożądanej funkcji. Co możemy zrobić w takiej sytuacji? Czy kupujący ma prawo żądać reklamacji? Czym jest rękojmia za wady, a czym gwarancja? Jaki jest termin na dochodzenie rękojmi lub gwarancji?
Warto pamiętać, że dokonując zakupu w sklepie, zawieramy umowę sprzedaży. Nie ma znaczenia fakt, że nie jest ona zawarta w formie pisemnej. Umowa to zgodne oświadczenia woli stron, zaś polskie prawo przewiduje, że wola osoby dokonującej czynności prawnej co do zasady może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (a więc nawet słownie).
Czym jest reklamacja?
Reklamacja to żądanie kupującego, kierowane przeciwko sprzedającemu lub gwarantowi sugerujące niezadowolenie z jakości zakupionego produktu, bądź niezgodność produktu z umową. Reklamacja może być dokonana na podstawie rękojmi za wady bądź gwarancji (wybór podstawy prawnej należy zawsze do konsumenta).
Rękojmia za wady
Rękojmia za wady stanowi o odpowiedzialności sprzedawcy względem kupującego za wady przedmiotu sprzedaży, zapewniając w razie ich wystąpienia ochronę interesów kupującego. Warto pamiętać, że rękojmię regulują przepisy Kodeksu Cywilnego. Rękojmia jest obligatoryjna, co oznacza, że nie można wyłączyć jej w odniesieniu do konsumentów, ale możliwe jest jej ograniczenie lub wyłączenie wobec kupujących, którzy są przedsiębiorcami.
Przepisy o rękojmi wyróżniają dwa rodzaje wad rzeczy sprzedanej – wady fizyczne i wady prawne.
Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową i istnieje wówczas, gdy rzecz:
- nie ma właściwości, które rzecz danego rodzaju powinna mieć (np. niedziałający ekran dotykowy w dopiero co zakupionym smartfonie);
- nie ma właściwości, o których istnieniu zapewniał sprzedawca (np. zakupiony szal miał być jedwabny, a okazał się być z bawełny);
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy (np. sprzedawca zapewnił, że zegarek jest wodoodporny, a ten tuż po zanurzeniu w wodzie się zepsuł);
- została kupującemu wydania w stanie niezupełnym (np. dostarczona maszyna nie ma pewnych części, które składają się na komplet).
- jest własnością osoby trzeciej, która nie wyraziła zgody na sprzedaż (także wtedy, gdy sprzedawca jest jedynie współwłaścicielem rzeczy);
- jest obciążona prawem osoby trzeciej (np. zastawem, służebnością);
- wskutek decyzji lub orzeczenie właściwego organu istnieje ograniczenie w korzystaniu z rzeczy lub rozporządzaniu nią (np. rzecz zajęta przez komornika).
Przepisy prawa przewidują cztery rodzaje uprawnień, które przysługują Kupującemu z tytułu rękojmi. Kupujący:
- może odstąpić od umowy;
- może żądać obniżenia ceny;
- może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad;
- może żądać usunięcia wad (naprawy).
Kupujący ma prawo dokonać wyboru, z którego uprawnienia chce skorzystać. W praktyce zdarzają się jednak sytuacje, w których wybór kupującego może zostać ograniczony. Dotyczy to w szczególności skorzystania z uprawnienia do obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy. Sprzedawca ma bowiem prawo przeciwstawić się temu w ten sposób, że wymieni rzecz na wolną od wad lub usunie wadę. Natomiast odstąpienie od umowy, podlega ograniczeniu z mocy samego prawa, gdyż zgodnie z art. 560 § 4 Kodeksu cywilnego, kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.
Okres odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi wynosi 2 lata, a przy sprzedaży nieruchomości 5 lat, licząc od wydania rzeczy kupującemu.
Przy sprzedaży używanych rzeczy ruchomych (np. rower, telewizor), termin odpowiedzialności sprzedawcy może zostać ograniczony, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu.
Gwarancja
Gwarancja jest udzielana dobrowolnie przez gwaranta (czyli sprzedawcę lub wytwórcę rzeczy) i odnosi się wyłącznie do wad fizycznych rzeczy. W przeciwieństwie do rękojmi za wady – nie jest obligatoryjna, a stanowi jedynie przejaw „dobrej woli” gwaranta.
W oświadczeniu gwarancyjnym gwarant może swobodnie kształtować przesłanki i zakres gwarancji, jak również swoje obowiązki względem kupującego. Gwarancja może polegać m.in. na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie lub naprawie rzeczy, lub zapewnieniu innych usług. O wyborze świadczenia z tytułu gwarancji nie decyduje kupujący, lecz gwarant.
O okresie gwarancyjnym (czyli o długości terminu gwarancji) również decyduje gwarant. Gdy nie zastrzeżono terminu gwarancji w oświadczeniu gwarancyjnym, wówczas długość terminu gwarancji wynosi 2 lata, licząc od dnia wydania rzeczy kupującemu (art. 577 § 4 Kodeksu cywilnego).
